Review: Boardgame Freedom - The Underground Railroad

Freedom: The Underground Railroad

Cooperative Boardgame

Uitgever: Academy Games

Doos / 2013 / ****

Recensent: Dirk Vandereyken

We schrijven de vooravond van de negentiende eeuw, ongeveer 14 jaar nadat het Continentaal Congres de Onafhankelijkheidsverklaring heeft uitgevaardigd. Daarin wordt gestipuleerd dat de 13 Amerikaanse kolonies zichzelf als aparte entiteiten zien die geen deel (meer) uitmaken van het Britse Rijk. Ondanks het feit dat de Onafhankelijkheidsverklaring duidelijk stelt dat alle mensen gelijk zijn geschapen, tiert de slavernij in zowat elke staat nog steeds welig, ondanks bedenkingen van steeds meer Europese en Amerikanse politici, filosofen en religieuze leiders. Doorheen de laatste decennia hebben onder andere Thomas Jefferson en Benjamin Franklin gepleit voor een geleidelijke afschaffing van de slavernij en sinds 1800 gebruiken degenen die het hele systeem het liefst afgeschaft zouden zien een drietal tactieken: zich openbaar uitspreken tegen slavernij, legale bijstand leveren aan slaven die zijn ontsnapt en aan vrije zwarten die zijn ontvoerd, en steun bieden aan vrije zwarte gemeenschap (zowel op economisch gebied als wat onderwijs betreft)…

Achtergrond

Terwijl de verschillende anti-slavernijgroepen onder elkaar proberen uit te maken wat de beste manier is om hun doelen te bereiken, zijn er ook heel wat zwarten die dringende hulp nodig hebben. 100.000 van hen zullen uiteindelijk geholpen worden door de ‘Underground Railroad’, een netwerk van transportroutes, veilige onderkomens en geheime ontmoetingsplaatsen die slaven kunnen gebruiken om te ontsnappen naar het noorden van de Verenigde Staten en Canada...

Freedom: The Underground Railroad is een coöperatieve boardgame waarin de verschillende spelers samen proberen om voldoende zwarten in veiligheid te brengen. Net zoals de andere bordspellen van Academy Games, zit er een vette educatieve rand om het spel heen. Het is immers de bedoeling van de makers dat je niet alleen veel plezier hebt, maar dat je er ook iets uit bijleert.

Vormgeving

Freedom: The Underground Railroad ziet er prachtig uit. Vooral het knappe bord maakt indruk. De twee linkse panelen vormen een speelveld waar de fiches en kaarten worden geplaatst, terwijl de vier rechtse panelen voornamelijk in beslag worden genomen door een kaart die zich vooral concentreert op het relevante gedeelte van Noord-Amerika. Ook de kaarten zien er mooi uit. De slaven worden echter voorgesteld door houten blokjes, niet – zoals dat tegenwoordig vaak het geval is – door figuurtjes. Ook de slavendrijvers zelf bestaan enkel uit ronde fiches. Of die keuze is ingegeven door het budget of het een bewuste keuze is geweest om dit gruwelijke onderwerp abstract weer te geven, weten we niet. Mogelijk zullen sommige spelers het spijtig vinden dat er geen realistischere miniatuurtjes worden gebruikt en vooral rollenspelers – voor wie dat soort spelstukken vaak ook voor rollenspelsessies kunnen dienen – zullen dit wellicht betreuren, maar aan de andere kant werkt het stilistisch behoorlijk goed.

Het spel

Om te beginnen worden de fiches op de juiste plaatsen gezet en worden de kaarten uitgedeeld. Vanwege de vele verschillende spelstukken duurt deze fase wel even, maar eenmaal ze achter de rug is, begint alles veel sneller te lopen.

Elke speler kiest een rol uit voor zichzelf, van hoeder tot agent, aandeelhouder, conducteur, stationmeester en predikant. Op het speldocument dat bij elke rol hoort, staat er een overzicht van de spelsequentie, wat alles een stuk gemakkelijker laat vloeien. Daarbij krijg je ook een Role Card en Support Card. Die eerst soort kaart geeft jouw rol bepaalde speciale eigenschappen. Zo krijgt de aandeelhouder 1 extra dollar per Action Phase (iedereen begint met 8 dollar) en kan hij een keer per Action Face een Token kopen als hij een Fundraising Action onderneemt.

In het totaal worden er 8 beurten gespeeld. Op het einde van die beurten moeten de spelers erin geslaagd zijn om alle Support Tokens van de drie verschillende periodes (1800-1839, 1840-1859 en 1860-1865) die ze doorlopen te kopen EN moeten ze een minimum aantal slaven veilig naar Canada hebben gebracht. Dat aantal verschilt volgens de Victory Conditions, die afhangen van het aantal deelnemers. Eenmaal alle stukken op hun plaats zijn gezet, is een blik op het bord voldoende om te weten dat dit een hachelijke taak zal zijn: de plantages zitten al vanaf het begin behoorlijk vol, er is een constante toestroom van nieuwe slaven en de stopplaatsen op de wegen waarlangs slaven kunnen vervoerd worden, kunnen vaak maar 1 slaaf bevatten (grote steden kunnen 4 slaven herbergen).

Er zijn vijf fasen in elke beurt:

Tijdens de Slave Catcher Phase wordt er met twee speciale dobbelstenen gerold. De eerste bepaalt welke slavenvanger beweegt en de tweede bepaalt de richting en de afstand. Dit gedeelte is dus onvoorspelbaar, waardoor de spelers geregeld voor onaangename verrassingen komen te staan.

De Planning Phase laat de spelers toe om elk maximum twee Tokens te nemen. Die moeten wel bij een actieve periode horen. Support Tokens kosten elk 10 dollar. Ze staan voor de groeiende steun tegen de slavernij en bepalen wanneer volgende kolommen binnen een periode actief worden. Daardoor worden ook de daaraan verbonden Tokens en Abolitionist Cards beschikbaar. Conductor Tokens laten je toe om slaven te vervoeren en kunnen veel of weinig kosten. Fundraising Tokens kosten niets en verhogen het geld dat je kunt uitgeven.

Gedurende de Action Phase kunnen spelers het voordeel van hun rol inroepen, de eenmalige speciale eigenschap van hun Role Card gebruiken, een of twee Conductor of Fundraising Tokens uitspelen en/of een Abolitionist Card kopen en afleggen. Die Abolitionist Cards zijn sterk geankerd in de geschiedenis en stellen vaak belangrijke gebeurtenissen of personages voor, telkens samen met een beetje uitleg die je wat meer leert over de geschiedenis.

De vierde etappe is de Slave Marker Phase, waarin slaven worden verkocht aan het zuiden. Als er niet voldoende plaats is in de plantages, worden de slaven onherroepelijk verloren. Eenmaal er teveel verloren zwarte medemensen zijn, verliezen de spelers zelf ook het hele spel.

Elke beurt wordt afgesloten met de Lantern Phase, waarin de kaarten in orde gebracht worden en er wordt gekeken of er aan de voorwaarden om te winnen is voldaan.

Bespreking

Het klinkt allemaal misschien een beetje complex, maar dankzij de duidelijke richtlijnen en het feit dat Freedom: The Underground Railroad duidelijk veel werd getest voor het werd uitgebracht, duurt het doorgaans niet lang voor iedereen vlot zit te spelen. Alleen betekent dat nog niet dat het ook simpel is om te winnen. Integendeel, zelfs: het is aartsmoeilijk om Freedom victorieus af te sluiten. In de acht keer dat we al speelden, gebeurde dat zelfs maar twee keer… maar net dat aspect maakt dit boardgame zo verslavend!

Hoewel je op het einde zelden mag juichen en doorgaans toch al een paar uur bezig bent, heb je nadat de achtste beurt gedaan is bijna altijd nog het gevoel dat je nog meer had kunnen doen. Dat komt omdat je tijdens een beurt zoveel opties hebt. Constant moet iedere speler afwegen wat hij of zij zal doen en soms is het daarbij zelfs nodig om een slaaf op te offeren, bijvoorbeeld om de aandacht van de slavenvangers te trekken en hen zo even uit de weg te krijgen, zodat je andere zwarten in veiligheid kunt brengen. Ook het feit dat je samenwerkt en niet tegen elkaar speelt, geeft een extra dimensie aan het hele gebeuren. Let er alleen op dat je niet samenspeelt met iemand die erg dominant is en bijna alle beslissingen in zijn of haar eentje neemt.

Meer info: www.academygames.com

Dirk Vandereyken